پمپ دنده ای ( چرخدنده ای) بدلیل برخورداری از طراحی ساده، ابعاد کوچک و فشرده و قیمت ارزان در سیستمهای هیدرولیک دارای مصرف عام بوده و بیشترین کاربرد آنها در ماشینهای ابزار و تجهیزات متحرک می باشد.
ولی در مقابل، بدلیل کاهش شدید بازدهی در اثر سائیدگی، هزینه های تعمیر و نگهداری زیادی را به همراه دارند. بازده حجمی پمپ های دنده ای به طور قابل توجهی متاثر از افتهای نشتی است که در اثر سایش در نواحی زیر بوجود می آید: 1
- نشتی بین دندانه و پوسته 2
- نشتی بین دندانه ها 3
– نشتی از طرفین پمپهای چرخدنده خارجی در پمپهای دنده ای خارجی ( مطابق شکل زیر) ، دوران یکی از چرخدنده ها بوسیله سیستم محرک تامین گشته و دیگری بواسطه آن چرخدنده بحرکت در می آید. فضای بین دندانه ها، پوسته و صفحات جانبی، محفظه هائی از روغن را تشکیل می دهند.
در ناحیه ای که دندانه ها از درگیری خارج شده و حجم محفظه افزایش می یابد (فضای مکش) فشار از فشار اتمسفر کمتر می شود. در نتیجه سیال موجود در مخزن تحت فشار اتمسفر فضای بین دندانه ها را پر می کند. ناحیه تخلیه در سمتی قرار دارد که دندانه ها با یکدیگر درگیر می شوند. در نتیجه کاهش حجم بوجود آمده در این ناحیه و بدلیل آب بندی داخلی پمپ در مقابل نشتی، روغن به سمت مجرای خروجی رانده می شود.
این نشتی داخلی، لغزش در پمپ نامیده شده و عامل تعیین کننده مقدار بازده حجمی پمپ است. مقدار بازده حجمی در سرعتهای کم و دبی های پائین مطلوب نمی باشد. بنابر این سرعت دوران پمپ های چرخدنده ای بایستی به حداکثر سرعت دوران پمپ نزدیک گردد. مقدار افت جریان ناشی از وجود لقی های بین اجزاء ثابت و متحرک پمپ بازاء فشار ثابت در دبیهای مختلف یکسان است. مطابق شکل زیر، نشتی داخلی در اثر بالا رفتن فشار در خروجی افزایش یافته و موجب کاهش بازده حجمی پمپ می گردد.
فشار بیش از حد، علاوه بر افزایش نشتی، باعث آسیب رسیدن به پوسته و افزایش بار روی یاتاقانها می شود. ویژگی ها و کاربردهای پمپ های دنده ای خارجی: در صنعت هیدرولیک از پمپ های دنده ای خارجی معمولا برای تامین فشارهای پایین استفاده می گردد. این پمپ ها دارای عمر مناسب، قیمت ارزان و بازده نسبتا خوبی هستند. پمپ های دنده ای خارجی صنعتی در سرعتهای 1500 تا rpm 2500 و فشارهایی تا 4000psi و توان های تا hp 100 قابل دسترس بوده و محدوده دبی آنها از 1 تا gpm 100 می باشد. در شکل زیر تصویر انفجاری یک پمپ چرخدنده ای ساده نشان داده شده است. جهت چرخش محور در پمپ های چرخدنده ای توسط سازنده مشخص می گردد.
در صورت عدم رعایت جهت صحیح، مجاری ورودی و خروجی عکس شده و این امر ممکن است خرابی پمپ را به همراه داشته باشد. البته محور بعضی از انواع پمپ های چرخدنده ای از قابلیت چرخش در دو جهت برخوردار هستند.
